Filtering op signaal vermogen handhaving inkomensondersteuning

Gemeente Groningen

Sommige inwoners krijgen inkomensondersteuning, zoals een bijstandsuitkering. Je mag dan maar een maximaal bedrag aan geld of eigen vermogen hebben. Het is de taak van de gemeente om dit te controleren. Daarom krijgt de gemeente informatie over het vermogen van deze groep. De gemeente gebruikt filtering om te besluiten wie verder onderzocht wordt.

Laatst gewijzigd op 27 juni 2024 om 12:56 | Publicatiestandaard 1.0

• Publicatiecategorie: Impactvolle algoritmes
• Impacttoetsen: Veld niet ingevuld.
• Status: In gebruik

Algemene informatie

Thema

Sociale zekerheid

Begindatum

2023-09

Contactgegevens

[e-mail] 

Verantwoord gebruik

Doel en impact

Het doel van het algoritme is om te ondersteunen bij het handhaven van de Participatiewet en zoveel mogelijk te voorkomen dat inwoners onterecht gecontroleerd worden. Handmatig iedereen controleren is niet mogelijk en ook niet wenselijk, aangezien controles erg veel impact hebben op inwoners. Het filter helpt bij het zoeken naar verklaringen van te hoog vermogen. De impact op burgers is dus zowel hoog als laag: het voorkomt onnodige controles. Deze controles hebben veel impact. De gemeente wil deze dus zo min mogelijk onnodig uitvoeren, maar wel blijven handhaven. 

Afwegingen

Het voordeel van het gebruik van de filters is dat alleen die mensen worden onderzocht waarbij een te hoog eigen vermogen niet op een andere redelijke manier kan worden verklaard. Dit scheelt een hoop tijd voor de afdeling handhaving. Daarnaast betekent dit dat niet alle dossiers van inwoners met inkomensondersteuning bekeken hoeven te worden en een grote groep inwoners geen bewijs hoeft aan te leveren voor hun toegenomen en hoge vermogen.

Het nadeel is dat er mogelijk toch iemand niet onderzocht wordt die toch onderzocht zou moeten worden. Dat accepteert de gemeente. 

Menselijke tussenkomst

Na de filtering wordt aan de hand van dossieronderzoek gekeken of een inwoner met een te hoog vermogen hier zelf al iets over heeft doorgegeven.

Indien er geen verklaring kan worden gevonden voor een te hoog vermogen dan wordt de betreffende inwoner gevraagd informatie aan te leveren en mee te werken aan het onderzoek. Dit gebeurt door een bijzonder (handhavings)onderzoek naar het recht op een uitkering volgens de Participatiewet. Er wordt een brief gestuurd aan de inwoners met de vraag hoe de verhoging van het saldo heeft plaatsgevonden. Bewijs hiervoor kan bijvoorbeeld een schadevergoeding of erfenis zijn. Indien hier geen reactie op komt dan wordt er vervolgens gevraagd naar bankgegevens over het afgelopen jaar. Een inwoner wordt altijd eerst uitgenodigd voor een gesprek voordat er iets verandert aan de uitkering. 

Risicobeheer

Elk onderzoek volgt het vier ogen-principe, wat betekent dat er altijd twee ambtenaren bij betrokken zijn. Daarnaast worden er door kwaliteitsmedewerkers van de gemeente steekproefgewijs afgesloten dossiers gecontroleerd.

Inwoners die uiteindelijk toch minder of geen uitkering ontvangen als resultaat van dit proces kunnen altijd in bezwaar gaan tegen dit besluit.

Ook is dit werkproces voorgelegd aan de Ethische Commissie Data en Technologie van de gemeente in november 2023, die hierover heeft geadviseerd. Dit advies is terug te lezen op de website van de ethische commissie van de gemeente Groningen.

De inzet van deze filtering wordt nog verder onderzocht en geëvalueerd. 

Wettelijke basis

In de Participatiewet is geregeld dat de gemeente verantwoordelijk is voor inkomensondersteuning (bijstand) wanneer er geen eigen inkomen is of dit inkomen niet voldoende is. Hier zijn wel voorwaarden aan verbonden. In de wet is ook vastgelegd dat het de taak van de gemeente is om te handhaven dat een uitkering terecht wordt verstrekt. Voor deze casus zijn met name art. 8c, 53a en 54 belangrijk. Een van de voorwaarden is dat je niet teveel eigen (toegenomen) vermogen mag hebben. 

Links naar wettelijke basis

Participatiewet: https://wetten.overheid.nl/BWBR0015703

Werking

Gegevens

Actieve uitkeringen uit voorgaand jaar, wettelijke plafond vermogen, bewindvoerder, vermogen. De hoogte van het vermogen ontvangt de gemeente via het Inlichtingenbureau die deze gegevens ontvangt van de Belastingdienst. 

Links naar gegevensbronnen

Voor meer informatie over het inlichtingenbureau: https://www.inlichtingenbureau.nl/

Technische werking

De gemeente ontvangt elk jaar honderden signalen over vermogen van inwoners die inkomensondersteuning ontvangen. Het is niet mogelijk om al deze signalen handmatig te controleren. Daarom wordt een filtering of selectie gebruikt. De filtering gebeurt niet automatisch. De gebruikte filters zijn echter heel gemakkelijk te vertalen naar regels voor een algoritme (als.. dan...).

De gemeente stuurt een lijst met burgerservicenummers (BSNs) van inwoners die uitkeringsondersteuning ontvangen naar de Stichting Inlichtingenbureau. Het Inlichtingenbureau haalt informatie op bij de Belastingdienst over vermogen op basis van de BSNs die de gemeente heeft aangeleverd. Er wordt dan automatisch gekeken bij welke BSN het vermogen hoger is dan wettelijk is toegestaan. Dit zijn signalen. Die worden verzameld in een Excellijst met de hoogte van het vermogen van een inwoner die inkomensondersteuning ontvangt gekoppeld aan de dosiernummers, zoals de inwoners worden weergeven in het uitkeringssysteem. In de lijst die de gemeente terugkrijgt staan verder geen BSNs meer en ook geen namen of adresgegevens.

Vervolgens past de gemeente hier de filtering op toe. Een aantal voorbeelden van gebruikte filters zijn dat personen die onder bewindvoering staan worden uitgesloten, aangezien bewindvoerders grote financiële wijzigingen al moeten doorgeven. Ook wordt er bijvoorbeeld rekening gehouden met de in 2022 uitbetaalde energietoeslag en wat er redelijkerwijs gespaard kan worden met een bijstandsuitkering.