Over algoritmes

Een algoritme is een set van regels en instructies die een computer geautomatiseerd volgt bij het maken van berekeningen om een probleem op te lossen of een vraag te beantwoorden (bron: Algemene Rekenkamer). Je komt algoritmes overal tegen, ook bij de overheid. 

Wie regelmatig iets op internet doet, komt algoritmes tegen. Browsers, online bankieren, streamingdiensten als Netflix, en sociale media als Facebook en Instagram; algoritmes maken het mogelijk.

Ook de overheid gebruikt algoritmes. Denk aan het online aanvragen van een subsidie. Het algoritme helpt dan om direct te beoordelen of je voldoet aan de voorwaarden of niet. Dit is een voorbeeld van een algoritme met duidelijke beslisregels en een eenduidig antwoord: ja of nee?  

Andere algoritmes kunnen trends herkennen. Ze laten bijvoorbeeld zien hoe criminaliteit zich ontwikkelt in een stad. Dat helpt de politie en gemeente de juiste maatregelen te nemen. Of ze analyseren (anoniem) gezondheidsgegevens, waarmee beleid voor de publieke gezondheid gemaakt kan worden. Soms zijn deze algoritmes ‘(zelf)lerend’. Dat wil zeggen dat ze getraind worden om zelf patronen te ontdekken.  

Impactvolle algoritmes 

Algoritmes zijn niet perfect. Ze maken soms fouten en er is een risico op vooroordelen, net als bij mensen. In het verleden is dat een paar keer flink misgegaan met geautomatiseerde processen bij de overheid.  

De overheid werkt aan verbetering. Dat doet ze bijvoorbeeld door algoritmes op een verantwoorde manier te ontwikkelen en te gebruiken. Belangrijk is dat de overheid transparant is over de impactvolle algoritmes die ze gebruikt. Zodat burgers en belanghebbenden inzicht hebben in algoritmes die invloed hebben op hun leven. Impactvol zijn bijvoorbeeld de algoritmes die rechtsgevolgen hebben voor mensen, of die zorgen dat de overheid mensen classificeert. Denk aan het identificeren van mensen die recht hebben op bepaalde voorzieningen, zodat de overheid proactief hulp kan bieden.  

Zichtbaar en controleerbaar 

Het Algoritmeregister wil de gebruikte impactvolle algoritmes zichtbaar en controleerbaar maken. Zodat jij als burger, belangenbehartiger, expert of journalist kan meekijken. Wanneer je vragen hebt, of denkt dat er iets niet klopt met een algoritme in dit register, kun je contact opnemen met de organisatie die het algoritme beheert. Of: Lees meer over het Algoritmeregister.

Relatie met AI 

Artificiële (of kunstmatige) intelligentie (AI) stelt computers en machines in staat intelligente taken uit te voeren. Een bekend voorbeeld daarvan is ChatGPT, een programma dat de vragen kan beantwoorden die je eraan stelt. Een ander voorbeeld is AI die een arts kan helpen om verschillende soorten kanker snel op te sporen.  

Algoritmes zijn een belangrijk onderdeel van AI, omdat ze computers en machines helpen om deze taken uit te voeren met wiskundige formules en patronen. AI kan daardoor bijvoorbeeld verbanden ontdekken en beelden analyseren. De relatie tussen AI en algoritmes is als volgt: AI bestaat uit algoritmes, maar niet alle algoritmes zijn onderdeel van AI. De eerdergenoemde niet-zelflerende algoritmes zijn bijvoorbeeld geen AI-systemen, maar je vindt ze wel terug in dit register.  

Dit verband tussen AI en algoritmes, zie je terug in het onderstaande schema. Een deel van alle algoritmes – al dan niet onderdeel van een AI-systeem – is impactvol.  

Dat betekent twee dingen. Ten eerste: alle AI bestaat uit algoritmes, maar een klein deel van de algoritmes zijn onderdeel van een AI-systeem. Ten tweede: er is een overlap tussen impactvolle algoritmes en AI. Sommige AI is impactvol, andere AI niet. 

Wetgeving 

De Europese Unie heeft wetgeving specifiek voor AI: de AI Verordening. Meer over de relatie tussen het Algoritmeregister en de AI Verordening.