Zorgvraagtypering

Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

Het Zorgprestatiemodel is vanaf 2022 de nieuwe bekostiging voor geestelijke gezondheidszorg en forensische zorg. Voor dit model wordt aan het begin van de behandeling een algoritme gebruikt, genaamd Zorgvraagtypering. De Zorgvraagtypering helpt een verband te leggen tussen zorgvraag en inzet van zorg.

Laatst gewijzigd op 10 december 2025 om 13:31 | Publicatiestandaard 1.0

• Publicatiecategorie: Impactvolle algoritmes
• Impacttoetsen: Privacy Quickscan, DPIA
• Status: In gebruik

Algemene informatie

Thema

Zorg en gezondheid

Begindatum

01-2022

Contactgegevens

https://www.nza.nl/service/contact

Link naar publiekspagina

https://www.zorgprestatiemodel.nl/

Verantwoord gebruik

Doel en impact

Doel: Een betere verdeling van middelen tussen relatief eenvoudige en complexe patiëntengroepen.

Impact: Aanbieders en verzekeraars maken afspraken over groepen patiënten, verdeeld naar het soort zorgvraag. Dit leidt tot meer middelen voor complexere groepen. Het verkleint ook de prikkel voor zorgaanbieders om voorkeur te geven aan patiënten met relatief eenvoudige zorgvraag. Het algoritme geeft een weerspiegeling van de verwachte groep waarin een patiënt waarschijnlijk zal vallen op basis van de ingevulde zorgvraag. Dit zorgt voor gedeeld vertrouwen in het instrument tussen verzekeraar en aanbieder.

Afwegingen

Verzekeraars en aanbieders hebben zonder zorgvraagtypering geen manier om de complexiteit van doelgroepen te bespreken in de inkoop. Dit leidde tot inkoop met strakke budgetplafonds en kosten per unieke client (KPUC). Dit zorgde voor cherry picking van relatief eenvoudige patiënten. Het label zorgvraagtype geeft de mogelijkheid te differentieren in de inkoop, bijvoorbeeld op gemiddelde kosten per patiënt in een groep, of maximale wachttijd voor een groep. Dit instrument wordt alleen vertrouwd als er objectieve maatstaffen aan ten grondslag liggen. Het algoritme zorgt ervoor dat de behandelaar weet wat deze objectievering is en zorgt ervoor dat verzekeraars in het geval van wantrouwen patronen in afwijking kunnen onderzoeken. 

Menselijke tussenkomst

De behandelaar is niet gebonden aan het label/zorgvraagtype dat het algoritme voorspelt. De behandelaar kan zelf het zorgvraagtype kiezen dat hij/zij het beste bij de zorgvraag van zijn/haar patiënt vindt passen. 

Risicobeheer

Er is uitgebreid naar de risico’s van het gebruik van het zorgvraagtyperingsalgoritme gekeken. Zo is er samen met vertegenwoordiging van de ggz-sector gekeken naar de uitkomst van het algoritme, o.a. om eventuele bias inzichtelijk te krijgen. Deze bias bleek niet aanwezig. Daarnaast is er altijd een mens die de uiteindelijke keuze voor een zorgvraagtype neemt, slechts geïnformeerd door de resultaten van het algoritme. Als laatste is met alle partijen uit de ggz afgesproken dat de categorisering, die geïnformeerd door het algoritme tot stand komt, niet op individueel niveau gevolgen zal hebben, maar alleen op het niveau van groepen.

Wettelijke basis

Met de nieuwe zorgvraagtypering is het zorgverloop beter te voorspellen en te volgen. Het biedt daardoor meer inzicht in wat voor zorg en hoeveel zorg er nodig is voor patiënten.

Het algoritme heeft daarmee een belangrijke plaats in de contractering en inkoopgesprekken en valt daarmee binnen de wettelijke taak van marktontwikkeling en prestatie- en tariefregulering die de NZa heeft op grond van artikel 16, aanhef en onder a, Wmg.

Links naar wettelijke basis

Art. 16 Wmg: https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0020078&hoofdstuk=3&paragraaf=3.1&artikel=16&z=2025-01-01&g=2025-01-01

Toelichting op impacttoetsen

Op de processen waarin dit algoritme een rol speelt is een rechtmatigheidsbeoordeling en een GEB uitgevoerd volgens onze standaard procedure. Voorafgaand aan de inzet is om advies van de Autoriteit Persoonsgegevens gevraagd. Ook hebben vele sectororganisaties meegekeken, met hen zijn zogenaamde veldafspraken gemaakt over het zorgprestatiemodel.

Impacttoetsen

• Privacy Quickscan
• Data Protection Impact Assessment (DPIA)

Werking

Gegevens

Initiele input is de HoNOS+-scorelijst die de behandelaar scoort van de klachten, problemen en symptomen van de patiënt, samen met een keuze voor een diagnosehoofdgroep. Deze input wordt door het algoritme verwerkt, hieruit volgt een voorspelling van één of enkele zorgvraagtypes. Als laatste kiest de behandelaar voor het zorgvraagtype dat het beste bij de zorgvraag van zijn patiënt past. 

Technische werking

Het algoritme heeft enkele lagen. Ten eerste kiest de behandelaar of zij de volledige HoNOS+ wil uitvoeren of de 'dynamische' zorgvraagtypering wilt doen (over dat tweede meer verderop). Vervolgens kiest de behandelaar in welke hoofdgroep zij de klachten van de patiënt vindt vallen en scoort zij de HoNOS+, dit zijn 19 items die gescoord worden met (integer) waarden van 0 (geen klachten) tot 4 (zeer ernstig). Tijdens het invullen heeft de behandelaar toegang tot de tekst van de vragen/items en een verdiepende beschrijving van de vraag én per score een beschrijving wat voor klinisch beeld hoort bij de geselecteerde score. Afhankelijk van de hoofdgroep wordt het algoritme geladen met hoofdgroep-specifieke coefficienten en beslisregels. In het geval van de volledige zorgvraagtypering (in de basis Linear Disciminant Analysis) wordt de zorgvraag van de patiënt gekoppeld aan de coefficienten en constante horende bij de ingevulde scores op de HoNOS+ en de zorgvraagtypes in de hoofdgroep. Vervolgens wordt getoetst of bepaalde 'rode regels' zijn geactiveerd, dit zijn combinaties van scores en zorgvraagtypes die niet worden verwacht (expertinput), deze zorgvraagtypes worden uitgesloten. Deze coefficienten en constantes kunnen worden opgeteld tot een waarschijnlijkheidsverdeling over de zorgvraagtypes in de hoofdgroep. Deze verdeling wordt aan de behandelaar getoond, zij kiest het zorgvraagtype dat het beste past binnen de hoofdgroep. In het geval van dynamische zorgvraagtypering start de behandelaar een beslisboom (opbouw afhankelijk van hoofdgroep), die is opgebouwd als middel om met zo min mogelijk items te komen tot een betrouwbaar zorgvraagtype (werkelijkheid geënt op LDA onder volledige zorgvraagtypering). De behandelaar scoort een eerste item en afhankelijk van de score op dat eerste item krijgt zij een vervolgvraag, net zo lang tot met minimaal 95% zekerheid een meest waarschijnlijk zorgvraagtype aan de behandelaar kan worden getoond. De behandelaar is wederom vrij om binnen de hoofdgroep een zorgvraagtype te kiezen, onafhankelijk van de voorspelling. 

Leverancier

Bewerking van de MHCT uit het VK en een methode van adviesbureau SiRM voor de dynamische zorgvraagtypering. De specifieke uitwerking is eigen bouw.