Matchen justitiabele aan forensische zorglocatie - IFZO (algoritme)

Dienst Justitiële Inrichtingen

De rechter legt forensische zorg op aan mensen die een misdrijf pleegden vanuit een psychiatrische stoornis, psychische stoornis of verstandelijke beperking. De rechter geeft een straf of maatregel. DJI voert die straf of maatregel uit en plaatst justitiabelen bij een forensische zorgaanbieder. Dit algoritme stelt geschikte zorgaanbieders voor.

Laatst gewijzigd op 22 januari 2025 om 10:18 | Publicatiestandaard 1.0

• Publicatiecategorie: Overige algoritmes
• Impacttoetsen: DPIA, IAMA
• Status: In gebruik

Algemene informatie

Thema

Openbare orde en veiligheid

Begindatum

01-2010

Contactgegevens

Heeft u een vraag over dit algoritme? Deze kunt u stellen aan Informatie Rijksoverheid https://www.rijksoverheid.nl/contact/informatie-rijksoverheid. Als men uw vraag niet kan beantwoorden, stuurt Informatie Rijksoverheid uw vraag door naar de Dienst Justitiële Inrichtingen die uw vraag dan beantwoordt. De Dienst Justitiële Inrichtingen is eigenaar van dit algoritme.

Link naar publiekspagina

Op https://www.forensischezorg.nl/praktijk/zorgaanbod/locaties staan de locaties van de forensische zorgaanbieders

Verantwoord gebruik

Doel en impact

In deze tekst komen wat moeilijke termen voor, die leggen we hieronder uit:

• Justitiabelen: zijn alle mensen die bij DJI zijn ingesloten. In deze tekst bedoelen we er alle mensen mee die forensische zorg krijgen.
• Indicatiestelling: dit is een advies van een deskundige over wat voor zorg en beveiliging een justitiabele nodig heeft. Op basis daarvan wordt gekeken wat de beste plek is voor een justitiabele.
• Plaatsingskader: in het plaatsingskader staan de afspraken gemaakt over het systeem van plaatsing. Dit document is openbaar. Er staan in dit document bijvoorbeeld afspraken over de criteria en contra-indicaties. Zo kunnen zorgaanbieders en justitiabelen zien hoe er wordt geplaatst. Dit moet ook van de Wet forensische zorg.
• Criteria: dit zijn de gegevens over justitiabelen die belangrijk zijn voor het plaatsen. Dit zijn de harde criteria. Denk aan geslacht, leeftijd, zorgvraag etc. Die criteria sluiten weer aan bij de indicatiestelling. Zie voor de volledige lijst van criteria het kopje 'Gegevens' in deze tekst. Elke zorgaanbieder heeft bepaald voor welke criteria hij zorg kan leveren.
• Contra-indicaties: dit zijn gegevens die tot een andere beslissing kunnen leiden dan de gewone criteria. Dit noemen we ook wel de zachte criteria. Denk aan een gebiedsverbod, incidenten, de geschikte instelling is vol of iets anders bijzonders.
• Efficiënt (ook wel ‘doeltreffend’ genoemd): met zo min mogelijk moeite, zo veel mogelijk bereiken.
• Transparant: dat voor iedereen duidelijk is waarom je iets doet.
• Uniform (ook wel ‘eenvormig’ genoemd): dat het elke keer op dezelfde manier gebeurt.

Er zijn veel zorgaanbieders en duizenden plaatsingen per jaar. Overigens is het niet alleen DJI die plaatsingen doet. Ook 3RO (drie reclasseringsorganisaties) doet plaatsingen. In deze tekst hebben we het enkel over de werkwijze van DJI.

Het algoritme stelt op een efficiënte, transparante en uniforme manier de juiste plek bij een zorgaanbieder voor. De medewerker van DJI kan hierdoor gemakkelijk en snel justitiabelen plaatsen. Dat kan bij een forensische zorgaanbieder zijn. Daaronder valt ook een speciale afdeling in een gevangenis (dit noemen we een Penitentiair Psychiatrisch Centrum of PPC). 

De afspraken uit het plaatsingskader zijn de basis van dit algoritme.

Afwegingen

Het algoritme kan niet met alles rekening houden. Daarom beoordeelt een medewerker altijd het voorstel van het algoritme. Voor de zorgaanbieder is het belangrijk dat de zorg die de justitiabele nodig heeft, past bij de zorg die de zorgaanbieder biedt.

Het is heel belangrijk voor een justitiabele dat hij of zij op de juiste plek terechtkomt om de juiste zorg te krijgen. Er zijn regels voor het plaatsen van een justitiabele. Deze regels zijn:

• De justitiabele moet de zorg en beveiliging krijgen die nodig is
• De justitiabele moet op tijd de juiste zorg krijgen (denk aan wachtlijsten)
• De plek waar de justitiabele verblijft moet bereikbaar zijn, ook voor familie, vrienden en bekenden (in de juiste regio).

Een justitiabele zou ook zonder algoritme geplaatst kunnen worden. Maar dat is moeilijk, omdat er veel zorgaanbieders zijn en veel justitiabelen. Daarom gebruikt DJI een algoritme. Het algoritme maakt het kiezen van een zorgaanbieder efficiënter, transparanter en uniform. Justitiabelen en zorgaanbieders worden gelijk behandeld.

Menselijke tussenkomst

Een DJI-medewerker kijkt naar de zorgaanbieders die het algoritme voorstelt. Het algoritme stelt meestal meerdere zorgaanbieders voor. De medewerker maakt dan een keuze volgens het plaatsingskader.

Als er geen zorgaanbieder is die aan de criteria voldoet, stelt het algoritme geen zorgaanbieder voor. Dit komt doordat er geen passende zorgaanbieder in de buurt van de justitiabele is gevonden. Als het algoritme geen zorgaanbieder in de buurt kan vinden, vraagt de medewerker van DJI het algoritme om buiten de regio te kijken naar een passende zorgaanbieder. Het algoritme zoekt dan opnieuw naar zorgaanbieders die de justitiabele de benodigde zorg kunnen geven.

Een medewerker van DJI mag afwijken van het voorstel van het algoritme. Daar moet de medewerker wel goede redenen voor hebben en dit motiveren. Welke redenen dit kunnen zijn, staat in het plaatsingskader en we noemen dit contra-indicaties. Bijvoorbeeld als het slachtoffer in de buurt woont of als er een lange wachtlijst is. Een medewerker van DJI kijkt naar de situatie en kiest de best passende zorgaanbieder voor de justitiabele. Want het is belangrijk dat de justitiabele de benodigde/passende zorg krijgt. Een justitiabele wordt niet geplaatst zonder tussenkomst van een DJI-medewerker.

Risicobeheer

Het algoritme zit in het plaatsingssysteem van DJI. In dat systeem staan veel gevoelige gegevens, zoals medische gegevens en gegevens uit het strafdossier. De medewerker van DJI heeft medisch-vertrouwelijke gegevens nodig om de justitiabele zo goed mogelijk te kunnen plaatsen. Daarom krijgen medewerkers van DJI training in hoe ze met vertrouwelijke gegevens moeten omgaan. Alleen medewerkers die hiervoor toestemming hebben, kunnen in het plaatsingssysteem en bij de gegevens die erin staan.

Het risico bestaat dat medewerkers om het algoritme heen werken. Om dat te voorkomen, moeten medewerkers bij het afwijken van het voorstel van het algoritme motiveren waarom ze dat doen. Het is dus niet mogelijk een justitiabele te plaatsen zonder dat het algoritme een voorstel heeft gedaan.

DJI heeft contracten met zorgaanbieders van forensische zorg. Daarin staan de criteria van die zorgaanbieder. Als de criteria niet goed worden ingevuld, kan het plaatsingssysteem een verkeerde keuze maken. Het is dus belangrijk dat zorgaanbieders en medewerkers van DJI goed opletten bij het invoeren van de criteria. Als het nodig is, kunnen de criteria worden aangepast.

Het plaatsingssysteem en het algoritme moeten voldoen aan de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO). In de BIO staan de regels van de Rijksoverheid voor informatieveiligheid. Volgens de wet moeten de gegevens die het algoritme gebruikt 20 jaar bewaard blijven.

Wettelijke basis

Wet forensische zorg artikel 2.6

Wet Justitiële en Strafvorderlijke Gegevens artikel 51a

Links naar wettelijke basis

• Wet Forensische Zorg: https://wetten.overheid.nl/BWBR0040940/2021 -07-01
• Wet Justitiële en Strafvorderlijke Gegevens: https://wetten.overheid.nl/BWBR0040634/2024-01-01/0

Impacttoetsen

• Data Protection Impact Assessment (DPIA)
• Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmes (IAMA): Betreft ethisch gesprek dat is gemodelleerd naar de Impact Assessment Mensenrechten en Algoritmen

Werking

Gegevens

Hieronder staat welke gegevens (criteria) het algoritme gebruikt voor plaatsingen bij tbs met dwangverpleging en bij klinische zorg. Bij tbs en klinische zorg is een justitiabele opgenomen in een zorglocatie.

De criteria zijn: Geografisch gebied (bijvoorbeeld postcode of arrondissement), geslacht, leeftijd, enkele klinische (medisch-vertrouwelijke) gegevens: DSM-hoofdgroep, verstandelijke vermogens, zedendeliquentie aanwezig, zorgsetting, verblijfsoort, toelichting hoofddiagnose ‘’Aan middelen gebonden stoornis’’.

Een justitiabele kan ook ambulante zorg krijgen. Ambulante zorg is forensische zorg waarbij de justitiabele niet (meer) verblijft in een kliniek. De justitiabele komt naar de kliniek voor de behandeling en gaat daarna weer naar huis. Als een justitiabele in een penitentiaire inrichting zit, komt een zorgaanbieder naar de gevangenis om de justitiabele daar te behandelen.

De criteria zijn: Geografisch gebied (bijvoorbeeld postcode of arrondissement), geslacht, enkele klinische (medisch-vertrouwelijke) gegevens: dominante zorgvraag, meest relevante bijkomende problematiek, aard van de zorgvraag, range, noodzaak tot specifieke outreachende benadering/bemoeizorg.

Technische werking

Het algoritme is een soort keuzeschema (beslisboom) en is dus niet zelflerend. Hierdoor kan het algoritme geen keuzes gebaseerd op vooroordelen (bias) maken of bepaalde personen of zorgaanbieders voortrekken.

Het algoritme stelt een zorgaanbieder voor waar DJI een contract mee heeft. Het algoritme doet een voorstel op basis van de ingevoerde criteria van justitiabelen (gebaseerd op de indicatiestelling) en vergelijkt deze met de criteria van zorgaanbieders. Alleen zorgaanbieders die aan alle criteria voldoen, worden aan de medewerker getoond.

Er zijn contra-indicaties die wel belangrijk kunnen zijn bij het voorstellen van een zorgaanbieder, maar die niet in het algoritme zijn ingebouwd. Zoals wachtlijsten of de belangen van een slachtoffer.

Leverancier

Dit programma is gemaakt en wordt beheerd door de Justitiële ICT Organisatie van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.