Ondersteuning Inkomstenverrekening Bijstand (OIB)

Gemeente Amsterdam

Als iemand een bijstandsuitkering krijgt, moeten andere inkomsten worden verrekend met de uitkering. De bijstand vult namelijk het inkomen aan tot de bijstandsnorm.

Laatst gewijzigd op 27 november 2024 om 17:03 | Publicatiestandaard 1.0

• Publicatiecategorie: Impactvolle algoritmes
• Impacttoetsen: Veld niet ingevuld.
• Status: In ontwikkeling

Algemene informatie

Thema

Sociale zekerheid

Begindatum

Veld niet ingevuld.

Contactgegevens

[e-mail]

Verantwoord gebruik

Doel en impact

Als iemand een bijstandsuitkering krijgt, moeten andere inkomsten worden verrekend met de uitkering. De bijstand vult namelijk het inkomen aan tot de bijstandsnorm. De Ondersteuning Inkomstenverrekening Bijstand (OIB) helpt bij het creëren van een volledig beeld van deze inkomsten. Met de informatie van het Inlichtingenbureau kunnen we met deze functionaliteit de netto-inkomsten verrekenen met de uitkering.

De gemeente Amsterdam heeft een wettelijke taak om de uitkering correct uit te betalen. Iedereen die een bijstandsuitkering ontvangt of aanvraagt, heeft een inlichtingenplicht. De Participatiewet verplicht de uitkeringsgerechtigde om alle inlichtingen te geven die de gemeente nodig heeft om het recht op een bijstand vast te stellen. Een wijziging in het inkomen moet dus worden doorgegeven aan de gemeente Amsterdam. 

De gemeente Amsterdam stuurt maandelijks een papieren inkomstenverklaring naar een uitkeringsgerechtigde die inkomen ontvangt uit werk. De uitkeringsgerechtigde moet de inkomstenverklaring ingevuld terugsturen en aangeven of het inkomen afwijkt van de inkomensgegevens die bij gemeente bekend zijn. De uitkeringsgerechtigde moet ook een loonstrook aanleveren, zodat de inkomensconsulent de juiste bedragen kan verrekenen. Dit is foutgevoelig en levert vaak veel stress op voor de uitkeringsgerechtigde.

Het snel en correct verrekenen van inkomsten is zowel in het belang van de bijstandsgerechtigde als van de gemeente. De verrekening van inkomsten mag geen drempel opwerpen voor een uitkeringsgerechtigde om aan het werk te gaan. Daarom heeft de gemeente de Ondersteuning Inkomstenverrekening Bijstand (OIB) ontworpen.

Het belangrijkste doel van de OIB is het vereenvoudigen van de dienstverlening voor de uitkeringsgerechtigde. De functionaliteit haalt de inkomensgegevens van Amsterdamse uitkeringsgerechtigden op bij het Inlichtingenbureau. Een papieren inkomstenverklaring is dan niet langer nodig. 

Uit tests en uit een pilot in 2021, bleek dat de gegevens van het Inlichtingenbureau betrouwbaar zijn en kunnen worden gebruikt voor deze toepassing. De gemeente Amsterdam mag gebruik maken van deze gegevens, omdat het om inwoners met een bijstandsuitkering gaat. Met deze gegevens is het proces efficiënter en minder foutgevoelig. Het verkleint de kans op onjuist verrekenen of te laat doorgeven van inkomsten. 

Afwegingen

Veld niet ingevuld.

Menselijke tussenkomst

Soms leiden de gegevens van het Inlichtingbureau niet tot een voorstel voor een te verrekenen bedrag in het inkomenssysteem. Bijvoorbeeld wanneer iemand voor het eerst aan het werk gaat of als iemand meer dan EUR 150 ontvangt dan de maand ervoor. In die gevallen wordt er altijd contact opgenomen met de uitkeringsgerechtigde. Net als in het handmatige proces neemt de inkomensconsulent de uiteindelijke beslissing. Hierdoor kan de definitieve uitkomst op elk moment worden aangepast en is de impact voor de uitkeringsgerechtigde laag. 

De inkomensconsulenten van de gemeente Amsterdam maken gebruik van het inkomenssysteem, waar de gegevens van het Inlichtingenbureau in worden verwerkt. Zij kunnen de gegevens in het inkomenssysteem op verzoek van de uitkeringsgerechtigde aanpassen. De inkomensconsulent velt het uiteindelijke oordeel over de data die wordt aangeleverd door het Inlichtingenbureau. De data van het Inlichtingenbureau dient als ondersteuning en om de betrouwbaarheid van de data te verbeteren.

Niveau van menselijke controle:

human-in-the-loop

Risicobeheer

Het proces heeft een laag risico op fouten die van invloed kunnen zijn op het lopende recht op een uitkering van een uitkeringsgerechtigde. Zodra er een verschil in inkomen wordt geconstateerd dan bespreekt de inkomensconsulent dit met de uitkeringsgerechtigde. Op dit moment is dat het geval bij circa 30 procent van de gevallen. Op basis van het gesprek, en eventuele aanvullende informatie, wordt het daadwerkelijke inkomen vastgelegd in het dossier dat wordt gebruikt voor de inkomstenberekening. 

Bij het ontwikkelen van deze functionaliteit spelen persoonlijke data, gecombineerde datasets, en data die op grote schaal verwerkt worden een rol. Gezien deze risicofactoren wordt er zeer zorgvuldig omgegaan met de gegevens en zijn er beveiligde verbindingen tussen het Inlichtingenbureau, de gemeente Amsterdam en Wigo4it. Het aantal medewerkers dat toegang heeft tot de functionaliteit is zo beperkt mogelijk.

Mitigatie:

Als de gegevens van het Inlichtingenbureau niet overeenkomen of onduidelijkheden bevatten, bespreekt een inkomensconsulent dit met de uitkeringsgerechtigde. De functionaliteit is nog in ontwikkeling en het inkomenssysteem kan op dit moment niet voor elke uitkeringsgerechtigde een voorstel voor de verrekening maken. Op dit moment wordt ongeveer 75 procent van de inkomens verwerkt via OIB. Indien nodig worden de gegevens verder onderzocht en wordt het daadwerkelijke inkomen handmatig vastgelegd in het dossier dat wordt gebruikt voor de inkomstenberekening.

Het Inlichtingenbureau is betrokken bij de gegevensverwerking. Deze gegevenslevering is geregeld in artikel 64 lid 4 van de Participatiewet. Het Besluit Suwi in art 5.24 lid 3 bepaalt dat het Inlichtingenbureau en het college gezamenlijk verantwoordelijk voor de verwerking zijn.

Ook Wigo4it is betrokken bij de uitvoering van het proces. Wigo4it doet regelmatig ‘pen- en hacktesten’, om te controleren of het inkomenssysteem Socrates niet gehackt kan worden door derden. Socrates is het IT-systeem dat ervoor zorgt dat bijstandsgerechtigden de juiste uitkering krijgen. Wigo4it is ISO gecertificeerd waardoor de kans op een datalek klein is. 

Werking

Gegevens

In de dataset staan alleen mensen die een uitkering levensonderhoud krijgen van de gemeente Amsterdam en inkomsten ontvangen uit arbeid, en/of uitkeringen en pensioenen. 

In de dataset van het Inlichtingenbureau wordt gebruik gemaakt een componentencode waarmee we kunnen vaststellen om welk type inkomsten het gaat.

Verder worden in de dataset de volgende gegevens beschreven: 

• Componentcode
• Naam werkgever; 
• Belastbaar loon; 
• Netto loon; 
• Gebruik loonheffingskorting;  
• Reservering vakantiegeld;
• BSN

Met de leverancier Wigo4it is een (verwerkers)overeenkomst gesloten. Wigo4it is opgericht in 2007 door de vier grootste steden van Nederland (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) en hebben samen een functionaliteit ontwikkeld om inkomensgegevens te verrekenen met de uitkering in het inkomenssysteem Socrates. Deze applicatie wordt onder andere gebruikt voor het aanvragen en verstrekken van bijstand en inkomensvoorzieningen.

Data verzameld door: 

• Gemeente Amsterdam
• Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV)
• Sociale Verzekeringsbank (SVB)
• Belastingdienst
• Inlichtingenbureau (IB) (geen bronhouder, maar verantwoordelijk voor technische infrastructuur die door het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI) wordt geleverd)

Type data:

Financiële informatie, inkomsten uit arbeid of pensioen, van Amsterdammers met een bijstandsuitkering. Informatie die een inkomensconsulent nodig heeft om het inkomen van de uitkeringsgerechtigden te kunnen verrekenen met de (bijstands)uitkering.

Technische werking

Beschrijving van de systeemarchitectuur

De gemeente Amsterdam haalt maandelijks een bestand op bij het Inlichtingenbureau via een beveiligd portaal. Hiermee bepalen we of mensen met een te laag inkomen of vermogen in aanmerking komen voor een uitkering of een aanvullende voorziening, zoals bijzondere bijstand. Het Inlichtingenbureau krijgt de gegevens van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de Belastingdienst.

Hierna levert de gemeente Amsterdam het bestand aan bij de leverancier van het inkomenssysteem. Zij laden de volgende gegevens in het inkomenssysteem:

• Categorie Inkomen (component code)
• Soort inkomen
• Periodiciteit
• Werkgever/instantie/persoon
• Loonheffingennummer
• Reservering VT
• Loonheffingskorting toegepast

Hierna worden in het inkomenssysteem de gegevens uit het bestand toegevoegd aan het dossier van de klant. Dan kan de berekening voor de inkomensverrekening worden gemaakt om te bepalen welk deel van de uitkering uitbetaald moet worden. Eerder deden we dit op basis van de inkomstenverklaring van de uitkeringsgerechtigde.

De inkomstenverrekening wordt alleen uitgevoerd, indien bovenstaande velden correct zijn gevuld. De inkomensspecificatie verschilt per werkgever, waardoor het specialistenwerk is om de aangeleverde informatie goed te kunnen lezen.

Als de gegevens correct worden ingevoerd, dan doet het inkomenssysteem een voorstel voor de te verrekenen inkomsten. Een inkomensconsulent van de gemeente Amsterdam beoordeelt het voorstel. Bij (grote) afwijkingen ten opzichte van de vorige maand neemt de gemeente contact op met de bijstandsgerechtigde om het verschil te bespreken. Als dat nodig is, past de inkomensconsulent de gegevens aan, voordat de verrekening wordt uitgevoerd.

Als de gegevens niet correct worden ingevoerd zal een inkomensconsulent van de gemeente Amsterdam ze handmatig in- of aanvullen. Hiervoor krijgt de inkomensconsulent een werkopdracht in het uitkeringssysteem. Na het in- of aanvullen door de inkomensconsulent wordt alsnog berekend door het inkomenssysteem welk deel van de uitkering aan de burger betaald moet worden, zodat het inkomen van de burger aangevuld wordt tot het uitkeringsniveau.

Het resultaat van de verrekende inkomsten ziet de uitkeringsgerechtigde terug in de uitkeringsspecificatie over de betreffende maand. De uitkeringsspecificatie is een besluit. Over de specificatie kan de uitkeringsgerechtigde altijd om een uitleg of toelichting vragen. Indien er een fout in de verrekening is gemaakt, kan deze altijd wordt gecorrigeerd door de inkomensconsulent.

Prestatie:

Tussen februari 2022 en februari 2024 en aanvullend onderzoek gedaan. Hieruit bleek dat de gegevens betrouwbaar en actueel zijn en daarom gebruikt kunnen worden voor de inkomstenverrekening. Voor de uitkeringsgerechtigden die naast hun uitkering ook een inkomen ontvangt, is het in de nabij gelegen toekomst niet langer verplicht om de inkomsten online of handmatig aan te leveren. Deze verplichting zorgt vaak voor onzekerheid en problemen, omdat de uitkeringsgerechtigden niet in staat zijn om deze informatie tijdig aan te leveren of omdat de informatie die wordt aangeleverd door de uitkeringsgerechtigde onvolledig is. Ook kan het foutief invullen van invloed zijn op de totale uitkering van het gezin. Bijvoorbeeld in het geval dat een deel van het gezin wel werkzaam is, en een deel van het gezin niet.

De gegevens van het Inlichtingenbureau en de verrekening van de inkomsten door het inkomenssysteem maakt het verrekenen van de inkomsten betrouwbaarder. De manier waarop dit wordt berekend en het uiteindelijke eindresultaat blijven hetzelfde.